زردی نوزاد چیست ؟
زردی نوزاد ( Newborn jaundice) ایکتر یا هایپر بیلی روبینمی نام‌های علمی این عارضه هستند که به دلیل افزایش بیلی روبین خون ایجاد می‌شود.
در بسیاری از بیمارستان‌ها نوزادان تازه متولد شده بلافاصله پس از تولد در دستگاه‌‌های مخصوصی نگهداری می‌شوند تا وقتی که وضعیت زردی و پوست نوزاد به حالت متعادل خود برسد.
حدود 50تا60 درصد نوزادان فول ترم ( به طور معمول به بارداری به مدت 37 تا 42 هفته پس از لقاح اطلاق می‌شده است) که سر موقع دنیا می آیند دارای هاله زرد رنگی بر روی پوستشان هستند که به آن زردی یا یرقان گفته می شود.
زردی نوزاد در طی هفته اول یا دوم زندگی نوزاد خودش را نشان می دهد.
در حقیقت، اساساً تمامی بچه ها دارای درصدی زردی هستند اما ممکن است در زردی های خفیف، کسی متوجه زرد بودن بچه نشود.
زردی نوزاد یکی از مشکلات رایج در میان آن‌هاست که اغلب پس از گذراندن دوره درمانی کوتاه‌مدت حل می‌شود.
زردی نوزاد شامل بی‌رنگ یا زرد شدن پوست بدن و چشم‌ها می‌شود.
بی‌رنگی و زردی پوست و چشم بر اثر افزایش میزان بیلی روبین در خون است و باعث تجمع این ماده در زیر پوست و زرد شدن آن می‌شود که بیشتر این زردی تا بالای قفسهٔ سینه ادامه پیدا میکند.
شستن بدن نوزاد با عرق کاسنی همراه با آب ولرم نیز در درمان زردی مؤثر است.
نوزادانی که بیشتر در معرض ابتلا به زردی قرار دارند:
- دارای برادر یا خواهری هستند که زردی گرفته است.
- در زمان تولد دچار خونمردگی شده اند (سلول های قرمز خون که در لخته خونمردگی وجود دارد تجزیه شده و بیلی روبین فرآورده جنبی تجزیه و شکسته شدن سلول های قرمز خون است)
- بچه هایی که نارس به دنیا می آیند، زیرا کبد آنها نارس بوده و قادر به پردازش و دفع بیلی روبین نیست
- دارای اختلال ژنتیکی خاص هستند (مثل سندرم گیلبرت (Gilbert’s syndrome)، نقص ارثی دیواره سلول های قرمز خون، یا گالاکتوزمی که یک اختلال متابولیک ارثی است)
- دچار بیماری های خاص مثل کیستیک فیبروز یا کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی) هستند
نحوه تشخیص زردی نوزاد:
تیم زایمان در زمان تولد نوزاد را از نظر زردی چک می کنند، بایستی مجدداً سه تا پنج روز بعد از تولد بچه چک شود، زمانیکه سطح بیلی روبین احتمالا در بالاترین حد است.
اگر نسبت به زردی نوزاد شکی وجود داشته باشد، آزمایش بیلی روبین انجام می شود که در آن نمونه خون از بچه گرفته شده و سطح بیلی روبین خون اندازه گیری می شود. اگر بچه در طی 24 ساعت اول زردی داشته باشد، سطح بیلی روبین قطعا در آزمایشگاه اندازه گیری می شود.
درمان زردی نوزاد به روش خانگی:
در روش خانگی (سنتی) نور درمانی که برای درمان زردی نوزاد در منزل انجام می شود، دو یا سه عدد لامپ مهتابی نیم متری به زیر یک میز یا چهارپایه نصب می شود. سپس نوزاد را کاملا لخت کرده و زیر نور این مهتابی ها قرار می دهند. برای حفظ دمای نوزاد و پیشگیری از افت دمای نوزاد، روی چهارپایه با یک پتو یا لحاف پوشانده می شود.
زمان نور درمانی با یک نوار پارچه ای چشمان نوزاد بسته می شود. فاصله مهتابی از سطح بدن نوزاد بین 60-80 سانتیمتری در نظر گرفته می شود. بهتر است برای تغذیه نوزاد مادر به زیر پتو برود تا اینکه نوزاد از زیر چهارپایه و پتو بیرون آورده شود.
دستگاه فتوتراپی:
فتوتراپی که به عنوان نور درمانی نیز شناخته می شود، یک روش درمانی رایج است که از نورهای درخشان و فرابنفش (UV) روی پوست در معرض استفاده می کند نور UV نیز از خورشید می آید.در این فرآیند بیلی روبین در حضور نور،تبدیل به مواد شیمیایی ساده تری میگردد که محلول در آب می باشند و بیلی روبین اضافی که عامل زرد شدن رنگ پوست و زردی سفیدی چشم است به راحتی از طریق ادرار و مدفوع دفع میگردد و سبب درمان زردی نوزاد می شود.
نحوه استفاده از دستگاه زردی در خانه (فتوتراپی) عبارت است :
اینکه فتوتراپی نوزاد در خانه انجام شود یا در بیمارستان باید توسط متخصص اطفال تشخیص داده شود.
از آنجا که این دستگاه به مدیریت و مسئولیت نیاز دارد باید توجه زیادی را به آن معطوف کرد. در هنگام استفاده از این دستگاه باید تمام پارامترهای مود نظر را به خوبی رعایت و کنترل کنید؛ چراکه کوچک ترین سهل انگاری می‌تواند زردی نوزاد شما را تشدید کند.
برای آشنایی با نحوه استفاده از دستگاه زردی در خانه باید تنظیمات دستگاه را به خوبی بلد باشید که در ادامه با برخی نکات آن آشنا می‌شوید:
- دستگاه باید دارای تایمر طول عمر لامپ باشد و بیش از بیست هزار ساعت کار نکرده باشد
- فاصله نوزاد تا لامپ به‌طور متوسط بین ۲۵ تا ۵۵ سانتی‌‌متر باشد که موجب سوختگی او نشود.
- دستگاه و محل نگهداری آن از تهویه خوبی برخوردار باشد.
- لامپهای دستگاه تمیز و از هرگونه گرد و خاک یا آلودگی پاک باشند.
- از قرار دادن دستگاه زیر نور مستقیم خورشید یا نزدیک وسایل سرمایشی و گرمایشی خودداری کنید.
- دستگاه را در سطحی صاف و هموار قرار دهید.
- نوزاد را برهنه کنید و فقط ناحیه تناسلی او را با پوشک و چشم‌ها را با چشم‌بند ببندید.
مکانیسم اثر فتوتراپی به دو صورت میباشد:
درمان زردی نوزاد با کاهش سطح بیلی روبین در خون نوزاد از طریق فرآیندی به نام اکسیداسیون عکس صورت میگیرد به این صورت که اکسیداسیون نوری،اکسیژن را به بیلی روبین اضافه می کند و بنابراین بیلی روبین به راحتی در آب حل می شود.یعنی فتوتراپی باعث تغییر بیلی روبین به ترکیباتی میگردد که از طریق ادرار و مدفوع دفع می‌شوند.
از طرفی دیگر،نور با طول موج معین (مثل لامپ های فلورسنت) می‌تواند بیلی روبین را به دو مؤلفه به نام‌های لومی روبین و فوتوبیلیروبین تجزیه کند.
این دو ماده شیمیایی ایزومرهای بیلی‌روبین هستند به این معنی که از اتم‌های مشابه ساخته شده‌اند اما ساختار آنها از بیلی روبین متفاوت است و کبد نوزاد این مواد را راحت تر تجزیه کرده و از بدن دفع میکند.
تاریخچه فتوتراپی:
در سال 1956، پرستار بیمارستان روچفورد در اسکس انگلستان متوجه شد که بدن نوزادان مبتلا به زردی پس از قرار گرفتن در معرض نور خورشید رنگ طبیعی پوست خود را به دست آورده است، اما یک منطقه کوچک که در معرض نور خورشید قرار نگرفته بود زرد رنگ باقی مانده است.
هم چنین زمانی که لوله های آزمایش خون را در معرض نور خورشید قرار دادند، مشاهده شد که غلظت بیلی روبین در این لوله ها کاهش می یابد. این مشاهدات باعث تحقیق و توسعه اولین دستگاه فتوتراپی برای درمان زردی نوزاد گردید.
انواع دستگاه های فتوتراپی:
- دستگاه فتوتراپی با نور معمولی
- دستگاه فتوتراپی فیبر نوری
- دستگاه فتوتراپی 4 لامپ
- دستگاه فتوتراپی 6 لامپ
- دستگاه فتوتراپی 8 لامپ
- دستگاه فتوتراپی نوزاد با لامپ LED
- دستگاه فتوتراپی نوزاد دوقلو برای زردی های شدت بالا
- دستگاه فتوتراپی بدون نیاز به چشم بند مخصوص
- دستگاه میزی شکل تاشو
- دستگاه تونلی (هرمی) یا سه بعدی
- دستگاه محفظه ای
منابع نوری متداول مورد استفاده در دستگاه های فتوتراپی معمولی شامل :
لامپ های فلورسنت و دیودهای ساطع کننده نور (LED) با طیف باریک هستند.
منابع نوری متداول مورد استفاده در دستگاه فتوتراپی فیبر نوری شامل :
لامپهای تنگستن هالوژن با طیف انتشار وسیع هستند.
مزایا استفاده از دستگاه فتوتراپی :
- کاهش هزینه درمان
- کاهش زمان و طول درمان
- قابل انتقال بودن دستگاه زردی نوزاد به مکان دلخواه در منزل
- عدم تشدید افسردگی پس از زایمان در مادران
- نزدیک بودن هرچه بیشتر مادر و نوزاد که کمک به بهبود حضور همراهان مادر برای کمک به او
- عدم ایجاد اختلال در تغذیه نوزاد و شیردهی مداوم ومستمر از سینه مادر که این امر در بیمارستان به علت بستری شدن نوزاد در بخش مراقبت های ویژه امکان حضور مادر به طور دائم وجود ندارد و مادر مجبور به دوشیدن شیر خود و تحویل آن به پرستار بخش میباشد و تغذیه نوزاد توسط شیشه شیر صورت میگیرد.
- کاهش رفت و امد به بیمارستان به خصوص در شرایط شیوع بیماری هایی مثل کووید19
- کاهش خطر ابتلا به عفونت های بیمارستانی مثل عفونت اداراری و عفونت خون
- ایمنی بسیار بالا و درمان مطمئن و استاندارد نوزاد
عوارض استفاده نادرست از دستگاه فتوتراپی:
- شل شدن مدفوع و اسهال
- بثورات روی شکم (تورم و التهاب روی سطح پوست)
- تب یا افزایش درجه حرارت بدن
- کاهش آب بدن نوزاد
- لرز
- تیره یا برنزه شدن رنگ پوست به دلیل تابش نور به بدن نوزاد
- آسیب های چشمی ناشی از اشعه های مضر
- انسداد بینی به خاطر پوشاندن چشم ها
- آسیب به اندام تناسلی نوزاد در صورت عدم پوشاندن
و هم چنین محققان با بررسی روی نوزادان و ارتباط میان کاهش سطح سرمی کلسیم و فتوتراپی به این نتیجه رسیدند که فتوتراپی می تواند باعث کاهش سطح سرمی کلسیم و هیپوکلسمی در نوزاد به ویژه نوزادان نارس شود.
