آشنایی با پمپ های انسولین

پمپ های انسولین برای برخی از بیماران دیابتی مورد استفاده قرار می گیرد. ديابت يك بيماري مزمن است که درمان قطعی ندارد. هدف اصـلي از درمان ديابت تنظيم سطح قندخون برای كاهش پيش رفـت عـوارض مزمن بيماری است.
مبتلايان به ديابت بايد يـاد بگيرنـد كـه چگونـه بيماری خود را مهار كنند تا بتواننـد كيفيـت زنـدگی خـود را بهبـود بخشيده و لذت بيش تری از زندگی خود ببرند.
يكي از ابزارهای نـوين مهـار ديابـت، پمـپ انـسولين اسـت. پمـپ انسولين به طور مستمر و منظم در طي فواصل زماني معـين، مقـادير اندكي انسولين به بدن منتقل می كنـد ايـن قابليـت، امكـان ثبـات و متعادل بودن قندخون را فراهم مـي كنـد و ديگـر نيـازی بـه تزريـق انسولين توسط سرنگ وجود ندارد.

بـا اسـتفاده از پمـپ بيمـار آزاد خواهد بود تا تصميم بگيرد چه زمانی غذا بخورد، چه زمانی بخوابد يا ورزش كند.
استفاده كنندگان از پمپ می گويند كه با استفاده از آن با چالش های روزانه كمتر روبرو بوده، انعطاف پذيری بيشتری داشته و در مورد آينده نگرانی كم تری دارند. 97 درصـد از افـرادی كه از پمپ استفاده می كنند معتقدند كه هرگز دوباره به روش تزريق انسولين با سرنگ باز نخواهند گشت.
اما پمپ انسولين برای همه بيماران مناسب نيست. ايـن وسـيله يـك ابزار ظريف است و بيماران مايل به استفاده از پمـپ بايـد در مـورد استفاده از آن، خود پايشی قندخون و تعيـين دوز انـسولين آمـوزش های ويژه دريافت كنند.

دیابت شیرین:

ديابت مليتوس يك گروه از بيماری های متابوليـك اسـت كـه بـا بـالارفتن سطح قند خون ناشی از اختلال در ترشح انسولين يـا عملكـرد آن و يـا هـر دوی اين موارد مشخص مي شود.
انـسولين هورمـونی اسـت كـه توسـط لوزالمعده توليد ميشود و سطح قندخون را به وسـيله تنظـيم ميـزان مصرف و ذخيره آن مهار مي كند.

در صورت وجـود ديابـت، ممكـن است سلول ها به انسولين پاسخ ندهند و يا اينكـه لوزالمعـده نتوانـد انــسولين ترشــح كنــد. ايــن واقعــه موجــب افــزايش قنــدخون (هيپرگليسمي) مـيشـود كـه ممكـن اسـت عـوارض حـاد از قبيـل كتواسيدوز ديابتی و سندرم هيپراسمولار غير كتوزی را ايجاد نمايـد.
همچنين افزايش قندخون به بروز عوارض مزمن و ديررس از جملـه عوارض قلبی عروقی، عوارض كليوی، عـوارض چـشمی، عـوارض عصبی و زخم پای ديابتی منجر می شود.

هداف درمان دیابت:

هــدف از درمــان ديابــت، دســت يــابی بــه ســطح قنــد خون نزديك به حد طبيعـی، بـدون ايجـاد افـت قنـد خون و بـدون ايجـاد وقفــه جــدی و شــديد در فعاليــت هــا و زنــدگی روزمــره بيمــار است. درمان ديابت داراي پنج جزء لاينفك است:

درمان تغذیه، آموزش، ورزش، کنترل و پایش، دارو درمانی طی دوره بيماری به علت تغييرات در سبك زندگی، وضعيت جسمی و عاطفی و همچنين پيشرفت های روش های درمانی، شيوه درمان ديابت نيز متغير خواهد بود. هر چند كه گروه مراقبت بهداشتی، درمان را هدايت مي كنند اما اين بيمار است كه برنامه درماني پيچيده را اجرا ميكند.
به همين دليل آموزش بيمار و خانواده وی بخش اساسی درمان ديابت است و اهميت آن با اهميت ساير عناصر درمان برابر است.

پرهيز غذايی، كنترل وزن و ورزش، اساس درمان ديابت را تشكيل مي دهند. مهم ترين هدف پرهيز غذايی در درمان ديابت، كنترل مجموع كالری دريافتی جهت دست يابی به وزن مطلوب و كنترل سطح قندخون است. اهميت ورزش نيز در كاهش سطح قندخون و كاهش عوامل خطر مشكلات قلبی عروقی است.

در ديابت نوع1 ،بدن توانايی توليد انسولين را از دست ميدهد. بنابراين بيمار ناگزير از تزريق روزانه انسولين خواهد بود.
در ديابت نوع2 هم، در صورتی كه پرهيز غذايی و داروهای خوراكی قادر به تصحيح قندخون نباشند، ممكن است تزريق انسولين لازم باشد.
اغلب برای تنظيم قندخون به دو بار تزريق انسولين در شبانه روز (يا بيشتر) نياز داريم. مقدار مورد نياز انسولين برای بيمار با توجه به مقدار قندخون تعيين می شود، اندازه گيری صحيح سطح قند خون ضروری است بنابراين امروزه روش خود پايشی قند خون (SMBG) اساس درمان با انسولين را تشكيل مي دهد.

روش های تجویز انسولین:

سال ها پيش، تنها راه تجويز انسولين، استفاده از سرنگ های شيشه ای بزرگ بود كه بعد از هر بار استفاده برای استريل كردن آن ها را مي جوشاندند، اما امروزه روش های مختلفي برای اين كار وجود دارند.
مانند: انواع سرنگ ها، پمپ انسولين، قلم ها و روش های ديگر.

سرنگ های تجویز انسولین:

سرنگ های امروزی كوچك تر از انواع قبلی هستند و با سوزن های ظريف و روكش های مخصوصی كه دارند تزريق را تا حد امكان آسان و كم درد ساخته اند.
از طرفی قيمت مناسبی هم داشته و در هر داروخانه ای يافت می شوند لذا اكثر بيماران ديابتی از اين وسيله برای تزريق انسولين استفاده می كنند. در هنگام خريد سرنگ، بيماران بايد به نكات زير توجه داشته باشند:

• آيا اندازه سرنگ با ميزان انسولين مصرفی شما هماهنگی دارد.
  به عنوان مثال اگر شما 50 واحد يا كمتر انسولين مصرف مي كنيد به يك سرنگ 5/0 سيسي (50 واحد) نياز داريد. استفاده از سرنگی كه اندازه آن به مقدار انسولين مصرفی شما نزديك تر باشد موجب افزايش دقت در كشيدن انسولين به داخل سرنگ مي شود. خطوط روی سرنگ را به دقت بررسی نماييد، در بعضی از سرنگ ها، يك خط معادل يك واحد انسولين می باشد در حالی كه در يك سرنگ ديگر يك خط می تواند معادل 2 واحد انسولين باشد.
• اندازه قطر سرسوزن را بدانيد. هر چه شماره آن بزرگ تر باشد يعنی ضخامت آن كم تر و سوزن نازك تر است.
• آيا به آسانی می توانيد يك دوز مشخص از انسولين را داخل سرنگ بكشيد. آيا خطوط روی سرنگ برای شما به راحتی قابل خواندن است يا اينكه خطوط خيلي بهم چسبيده هستند. ممكن است از سرنگهايی استفاده كنيد كه رنگ پيستون آنها فرق ميكند و برای استفاده آسان تر هستند.
• استفاده از سوزن های كوتاه تر برای شما يا برای كودك انتخاب بهتری است و تزريق را راحت تر مي كند. درهرصورت، عمق تزريق، ميزان جذب را تغيير ميدهد. در اين زمينه بهتر است با پزشك خود مشورت كنيد.
• قيمت سرنگ عامل ديگری است كه در انتخاب يك سرنگ مناسب نقش دارد. بيماران مي توانند از يك سرنگ چند بار استفاده كنند. البته كارخانه های سازنده اين كار را توصيه نمي كنند. مشكلاتی كه با انجام اين كار ممكن است رخ دهند شامل كند شدن سوزن، ايجاد عفونت و يا آسيب بافتی و تزريق دردناك می باشد. با اين حال عده زيادی از بيماران سرنگ را در دفعات متعدد بكار می برند و هيچ مشكلی هم ندارند. در صورت آلوده شدن سرسوزن و يا افتادن آن روی زمين و يا آسيب مخزن انسولين بايد بلافاصله سرنگ دور انداخته شود. سرنگ ها و سوزن های استفاده شده بايد با گذاشتن در پوش مناسب و حفظ نكات ايمنی دور ريخته شوند.

قلم های انسولين (Pens) قلم های انسولين تا حدود زيادی به قلم های معمولی شباهت دارند در واقع فشنگ های كوچك پر شده از انسولين هستند داخل محفظه قلم مانند، قرار داده شده اند. هنگام تزريق، سوزن يك بار مصرف به قلم وصل می شود.
انسولين به وسيله دادن شماره به آن و يا فشار دادن يك دكمه براي هر 1 يا 2 واحد افزايش دوز، تجويز می شود. افرادی كه از اين وسيله استفاده می كنند به حمل ويال انسولين و يا كشيدن انسولين به داخل سرنگ در هر بار تزريق نياز ندارند.

استفاده از اين قلم ها برای موارد تزريق انسولين در بيرون از منزل يا در مسافرت و نيز در كسانی كه اختلال بينايی يا شناختی داشته و يا مهارت كشيدن انسولين دست را در روش عادی ندارند مفيد است.
تزريق كننده جت (injectors Jet) درحال حاضر، تزريق كننده جت تنها وسيله ای بدون سوزن برای تزريق انسولين است.
اين وسيله بدون سوزن و فقط با استفاده از فشار جريان هوا انسولين را از خلال پوست عبور داده و به بدن وارد می كند.

اين دستگاه از همه وسايل تزريق انسولين گران تر بوده و كاربرد آن مستلزم تعليم و آموزش كامل و نظارت دقيق در اولين بار استفاده از آن می باشد.
به علاوه بايد به بيمار هشدار داد وقتی از روش جت استفاده می كند ممكن است ميزان جذب و زمان رسيدن به حداكثر ميزان فعاليت انسولين، تغيير كرده و متغير باشد. در بعضي از بيماران كه از اين وسيله استفاده می كنند در موضع تجويز خون مردگی ايجاد می شود.

پمپ انسولين

پمپ های انـسولين، ابزارهـای كـامپيوتری كـوچكی بـه انـدازة يـك تلفــن همــراه يــا ماشــين حــساب كوچـــك هـــستند كـــه بـــرای انفوزيــون زيــر جلــدی مــداوم انــسولين بــه كــار مــی رونــد و عملكــرد طبيعــی پــانكراس را تقليد مـی كننـد.
بـسياری از افـراد خـصوصاً نوجوانـان اسـتفاده از دسـتگاه دريافـت مـداوم انـسولين (پمـپ) را بـه تزريقـات مكـرر ترجيح می دهنـد. چگـونگی عمـل ايـن پمـپ هـا بعـداً بـه تفـصيل بيان می شود.

شیوه های مختلف دریافت انسولین

هرچند كه با تزريق انسولين افراد بسياری قادر به حفظ زندگی و سلامتی خود شده اند اما هم پزشكان و هم بيماران اميدوارند كه با پيش رفت فنون بشری روزی تزريق انسولين جای خود را به روش های ديگر بدهد.
امروزه فن آوری ساخت سرنگ ها و سوزن های تزريق انسولين بسيار پيشرفت كرده است.
قلم های انسولين و پمپ ها نيز تزريق انسولين را خيلي آسان تر كرده اند اما همچنان جستجو برای پيداكردن يك راه حل جايگزين برای مصرف انسولين ادامه دارد و دانشمندان هم پيشرفت های جديدی در روش های تجويز انسولين داشته اند، از جمله اين روش ها عبارتند از:

دريافت انسولين از راه پوست (پماد، كرم يا برچسب انسولين):
پوست عضو شگفت انگيزی است كه تقريباً اجازه وارد شدن به هيچ ماده ای را به بدن نمی دهد و فقط تعداد كمی از مولكول ها می توانند از آن عبور كنند.

به عنوان مثال برچسب هايی كه برای ترك سيگار ساخته شده اند اجازه عبور دارو از خلال پوست را می دهند، در واقع نيكوتين مولكول كوچكی است كه بلافاصله از اين برچسب ها به داخل پوست جذب مي شود و بعد از گذشت زمان كوتاهی در بدن اثر می كند.
از طرف ديگر مشكل استفاده از اين برچسب ها برای مصرف انسولين، بزرگی بيش از حد مولكول انسولين است چنان كه پوست به راحتی اجازه عبور به مولكول انسولين را نمی دهد لذا دانشمندان در حال بررسی برچسب هايی هستند كه در آن ها از جريان های الكتريكی يا امواج صوتی و مواد شيميايی براي كمك به عبور انسولين از خلال پوست استفاده شود.

دريافت انسولين از راه دهان:
اين نوع انسولين نيز مشابه انسولين استنشاقی عمل می كند. در اين روش وسيله ای مانند اسپری انسولين را به داخل دهان اسپری می كند، اما به جای ريه ها انسولين در پشت دهان و حلق جذب می شود.
لذا مشكلات فرستادن مقدار زيادی انسولين به داخل ريه ها را ندارند ولی مشكل اين است كه در اين روش حتی بيشتر از روش قبل انسولين به هدر می رود.

نكات قابل توجه در هنگام قطع كردن پمپ انسولين:

اگرچه پمپ های انسولين مقاوم به آب هستند اما نبايد مستقيماً زير جريان آب قرار بگيرند يا داخل آب فرو روند.
همه پمپ های انسولين برای انجام فعاليت هايی مثل شنا كردن، حمام رفتن و دوش گرفتن داراي يك قسمت قطع ارتباط هستند.

همچنين هنگام ورزش، بيماران ميتوانند از يك كمربند لاستيكی محكم همراه با كيف مخصوص پمپ استفاده كنند.
اما ممكن است در هنگام بازی با يك ديگر برخورد كرده و پمپ آسيب ببيند و يا به زمين بيفتد كه اين مسئله می تواند دردناك باشد، در اين مواقع بايد پمپ را خاموش كنيد.
در هنگام قطع پمپ، همه دوزهای انسولين كه توسط پمپ به بدن فرستاده می شوند متوقف می گردند. در هنگام قطع پمپ به نكات زير بايد توجه شود:

1 -اگر قطع پمپ در بين ارسال هر دوز مرحله ای اتفاق بيفتد آن ادامه پيدا نخواهد كرد لذا شما نياز به يك مرحله ديگر داريد.
2 -بيش تر از 1 الی 2 ساعت، تزريق انسولين را به تأخير نيندازيد.
3 -هر 3 الی 4 ساعت، سطح قندخون خود را اندازه گيری كنيد.

فواید استفاده از پمپ انسولین

بسياری از بيماران معتقدند كه پمپ باعث شده است تا آن ها سبك زندگي انعطاف پذيرتری داشته و از زندگی خود بيشتر لذت ببرند.
بعضي از فوايد كاربرد پمپ به جای تزريقات مكرر انسولين عبارتند از:

• استفاده از پمپ انسولين باعث رهايی بيمار از تزريقات مكرر ميشود.
• پمپ های انسولين نسبت به روش تزريق از دقت بيشتری برخوردار هستند.
• استفاده از پمپ انسولين می تواند هموگلوبين A1C را كاهش دهد.
• كاربرد پمپ انسولين معمولاً منجر به كاهش نوسانات سطح قند خون ميشود.
• پمپ درمان ديابت را آسان تر می سازد. وقتي بيمار تمايل به غذاخوردن دارد يا وقتی كه سطح قند خون بالاست می توان ميزان انسولين مورد نياز را محاسبه و با فشردن يك دكمه كوچك رویِ پمپ، آن را به بدن رساند.
• پمپ به بيمار اجازه ميدهد كه در مورد زمان غذا خوردن و نوع مواد غذايی انعطاف پذيرتر عمل كند.
• پمپ ميتواند كيفيت زندگی بيمار را بهبود بخشد.
• پمپ دوره های افت شديد قند خون را كمتر می كند.
• پمپ عوارض غير قابل پيشبينی انسولين های طويل را حذف می كند.
• پمپ اجازه ميدهد كه بيمار بدون مصرف مقدار زيادی كربوهيدرات، ورزش و فعاليت بدنی داشته باشد.

مشکلات استفاده از پمپ انسولین

• افزايش وزن، پمپ باعث می شود بيمار آزادانه تر غذا بخورد.
• كتواسيدوز ديابتی، اگر كاتتر از بدن خارج شود و بيمار چند ساعت انسولين دريافت نكند می تواند منجر به كتواسيدوز شود.
• گران قيمت بودن.
• ايجاد مزاحمت كردن. از آنجايی كه پمپ در اكثر اوقات همراه بيمار و متصل به وی می باشد ميتواند برای بيمار دست و پاگير شده و او را محدود نمايد.
• دقت و پيچيدگي برنامه های آموزشي پمپ راه كارهايی برای سازگاری با پمپ ممكن است چندين ماه طول بكشد تا بيمار بتواند با پمپ كنار بيايد.
  در طي ماه های نخست بيمار بايد مواردي از عادات خوب اما تا حدی مشكل را بپذيرد و خود را با آن ها سازگار نمايد. رعايت موارد زير براي حصول تطابق بيمار با اين وسيله كمك كننده هستند: انسولين خود را در زمان مشخصي دريافت كنيد.
• در هنگام مسافرت، تجهيزات اضافی يا حداقل يك قلم يا سرنگ انسولين با خود به همراه داشته باشيد تا اگر به هر علتی قادر به استفاده از پمپ نبوديد از آن ها استفاده كنيد.
• در بيماران استفاده كننده از پمپ، زمان غذاخوردن، مقدار و نوع مواد غذايی به خود بيمار بستگی دارد. بيمار ميتواند كربوهيدرات بيشتری مصرف نمايد و باز هم قند خون خود را در محدوده طبيعی مهار كند ولی ممكن است به چاقی يا اضافه وزن دچار شود. لذا در هنگام شروع استفاده از پمپ، با يك كارشناس تغذيه مشورت كنيد تا از ايجاد اين مشكل جلوگيری كنيد.
• هنگام به كار انداختن يا خاموش كردن پمپ، دستگاه هشداردهنده را براي يادآوری زمان روشن كردن آن تنظيم كنيد. به زنگ های اخطار پمپ با دقت گوش دهيد.
• عادت كنيد كه مقادير قند خون، ميزان كربوهيدرات، دوزهای كربوهيدرات، دوزهای اصلاحی و ميزان فعاليت فيزيكی و ورزش خود را همراه با ذكر ساعت و تاريخ ثبت كنيد. اين كار به شما كمك می كند كه در پايان هر هفته يا حتی هر روز، يادداشت های خود را مرور كرده و متوجه مشكلات خود شويد. مرور يادداشت ها كليد بهبود كنترل قند خون است.
• شركت های نمايندگی پمپ انسولين، فرم های ثبت مقادير را دارند. خودتان هم می توانيد آن ها را درست كنيد. تنها دقت كنيد كه فضای كافی برای يادداشت هر نكته و موردي كه به آن نياز داريد در نظر بگيريد. ثبت روزانه مقادير، بهترين شيوه است.

افرادی که دچار بیماری دیابت شدند می توانند محصولاتی چون پماد زخم دیابتی، جوراب دیابت پانسمان دیابت را می توانند از سایت بنکو تهیه کنند.